مقدمه
ازت به عنوان يك عنصر كليدي در ساختمان بسياري از تركيبات موجود
در سلولهاي گياهي مطرح است. اين عنصردر فسفونوكلئوتيد و اسيدهاي آمينه هم
وجود دارد كه اين تركيبات نيز به نوبة خود به ترتيب اسيدهاي نوكلئيك و
پروتئينها را مي‌سازند. دسترسي به ازت براي گياهان زراعي از عوامل مهمّ
محدود‌كنندة توليدات كشاورزي است. اين واقعيت كه فقط اكسيژن، كربن و
هيدروژن بيش از ازت در سلولهاي گياهي وجود دارند، مبيّن اهميّت اين
عنصراست.
در بيوسفر، ازت به اشكال متفاوتي وجود دارد. 78% حجم هواي
اتمسفر را ازت ملكولي (N2) تشكيل ميدهد. در بسياري از موارد اين مقدار
فراوان ازت مستقيماً در دسترس گياهان قرار نمي‌گيرد. استفاده از ازت
اتمسفر، مستلزم شكستن پيوند سه‌گانه بين اتمهاي (N = N) آن است كه گياهان
عالي مستقيماً و به تنهايي توان انجام اين واكنش را ندارند. از سوي ديگر
اشكال نيتراته و آمونياكي ازت به راحتي جذب گياه مي‌گردند(فصل 5). مصرف
گياهان توسط حيوانات علفخوار موجب حركت بيشتر ازت در زنجيره‌هاي غذايي
مي‌شود و ازت سرانجام از طريق تجزية اجساد حيوانات و گياهان به زمين
بازمي‌گردد. اين مراحل بخشي از چرخة ازت را تشكيل مي‌دهند.
تبديل ازت
مولكولي به اشكال ديگر آن نظير نيترات يا آمونياك را تثبيت ازت مي‌گويند.
اين فرايند در غالب فرايندهاي طبيعي و مصنوعي قابل انجام است. درشرايط دماي
بالا (حدود C ْ200 ) و فشار بالا حدود (200 اتمسفر)، ازت مولكولي با
هيدروژن تركيب شده و آمونياك (NH3) توليد مي‌شود. براي انجام اين واكنش
شرايط خاصي لازم است تا براي انرژي فعّال بالاي آن غلبه كند. اين واكنش كه
به نام فرايند هابر موسوم است نقطة آغازين در توليدات متنوع صنعتي و
كشاورزي به شمار مي‌آيد. در جهان سالانه حدود 50 ميليون تن ازت به روش
صنعتي تثبيت مي‌گردد.
فهرست مطالب
مقدمه 1
ارگانيسمها و روابط همزيستي در تثبيت ازت 4
آلي‌پرورهاي آزادزي 6
نورپرورهاي آزادزي 9
دي‌آزوتروفهاي هميار گندميان 13
لگومها 15
همزيستي هاي اكتينوريزي 20
همزيستي هاي نورپروري 24
عامل ژنتيكي كنترل كننده 29
عوامل محيطي 33
اولين مرحله تثبيت ازت به روش همزيستي 39
آلودگي ريشه‌هاي لگوم توسط ريزوبيوم 43
فرآيند بيوشيميايي تثبيت ازت 48
منابع 53
